Alzheimer Nederland, Ieder(in), KansPlus, LFB, het LSR en Per Saldo hebben gezamenlijk gereageerd op het nieuwe wetsvoorstel voor de Wet Zorg en dwang (Wzd). Wij zien diverse verbeteringen als het gaat over de rechten van mensen die met onvrijwillige zorg te maken krijgen. Toch blijft de wettekst te ingewikkeld en onduidelijk. We maken ons dan ook zorgen over wat dat doet met de rechten van mensen in de praktijk. Daarom doen we verschillende voorstellen om de nieuwe wettekst aan te passen en te verduidelijken.
Altijd vanuit cliëntperspectief
De impact van onvrijwillige zorg op het leven van mensen is groot. Het leidt altijd tot inperking van fundamentele grond- en mensenrechten. Zo zegt het VN-verdrag Handicap dat onvrijwillige zorg alleen mag worden toegepast, als het echt niet anders kan. Bijvoorbeeld wanneer de veiligheid van mensen zelf of anderen in gevaar is én er geen optie is voor vrijwillige zorg. Ook eist het VN Verdrag Handicap stevige waarborgen in de wetgeving om de rechten van mensen zelf te beschermen. We zien dat in het wetsvoorstel veel aandacht is voor het (beter) waarborgen van deze rechten, vanuit cliëntperspectief. Het is daarbij belangrijk dat die rechten ook heel duidelijk benoemd worden in de wettekst. Daar hebben we nog wel zorgen over. Daarom doen we een aantal voorstellen om de Wzd hierop te verbeteren, onder andere:
- Neem het VN verdrag Handicap steviger mee bij het schrijven van de wettekst
- Gebruik duidelijke en begrijpelijk taal en terminologie en wees daarin consequent
- Verduidelijk de rol/positie van de wettelijk vertegenwoordiger en ga daarbij uit van ondersteunende besluitvorming, zoals omschreven in VN-Verdrag Handicap
Informatieverplichting en begrijpelijke taal
Het is belangrijk dat mensen door hun zorgaanbieder actief worden geïnformeerd over de Wzd en de rechten die zij hebben. Dit gebeurt nu nog veel te weinig, blijkt o.a. uit onderzoek van de cliëntenorganisaties. Daarom hebben we gepleit voor een wettelijke verplichting voor zorgaanbieders om cliënten en hun naasten in begrijpelijke taal te informeren over de Wzd. Dat staat nu in het nieuwe wetsvoorstel, maar kan volgens de cliëntorganisaties nog wel verder aangescherpt en verduidelijkt worden. Daarbij zien we ook een rol voor de cliëntenraad. We doen een aantal voorstellen, waaronder:
- Voeg aan het beleidsplan toe op welke wijze cliënten en vertegenwoordigers in begrijpelijke taal worden geïnformeerd over de Wzd en hun rechten;
- Licht de term ‘begrijpelijk’ duidelijker toe, ook in het licht van het VN-verdrag Handicap;
- Voeg meer verplichte momenten toe waarop cliënten en hun vertegenwoordigers actief worden gewezen op hun rechten, zoals de ondersteuning van een cliëntenvertrouwenspersoon (cvp) en het kunnen indienen van een klacht;
- Maak de informatieverplichting ook klachtwaardig bij de klachtencommissies onvrijwillige zorg.
Maatwerk mag niet ten koste gaan van de rechtsbescherming van cliënten
Het nieuwe wetsvoorstel moet ook zorgen voor een betere uitvoerbaarheid van de Wzd. Dit zien we niet overal terug. Op sommige plekken kiest de wetgever voor vereenvoudiging en op andere plekken komen er stappen bij. Dan gaat het bijvoorbeeld over artikel 21 en onderdelen van het stappenplan.
We zien dat er bij zorgverleners behoefte is aan meer ruimte voor maatwerk om eigen afwegingen te maken. Dit zou volgens hen de uitvoerbaarheid van de Wzd makkelijker maken. Wij zien echter risico’s, wanneer meer maatwerk betekent dat er minder verplichtingen in de wet worden vastgelegd. Dat kan leiden tot minder rechtsbescherming. Bijvoorbeeld wanneer er geen duidelijke verplichting wordt vastgelegd over het geven van begrijpelijke informatie aan cliënten. Onze belangrijkste oproep is daarbij:
- Zorg voor duidelijke en eenvoudige procedures, maar torn daarbij niet aan de rechten van mensen zelf.
Voor meer informatie over de (huidige) Wzd kun je terecht op www.informatiepuntwzd.nl