Vandaag is het Wereld Toiletdag. Een dag waarop kansPlus, samen met 12 andere maatschappelijke organisaties verenigd in de Toiletalliantie, aandacht vraagt voor het tekort aan openbare toiletten.
De Maag Lever Darmstichting (MLDS), initiatiefnemer van de Toiletalliantie, heeft samen met de app HogeNood onderzoek gedaan onder de 50 grootste Nederlandse gemeenten naar de meest toiletvriendelijke gemeente. Dit heeft geresulteerd in een ranglijst die Alkmaar aanvoert, op de voet gevolgd door Amersfoort en Leeuwarden. Zij hebben daarmee de meeste openbare en opengestelde toiletten per inwoner.
Het toilettekort is nog te groot ondanks een toename ten opzichte van 2018 van ruim 1.500 toiletten in de app HogeNood (de grootste database van toiletten in Nederland met nu bijna 6.000 toiletten). Bij 189 gemeenten in Nederland is er zelfs helemaal geen toiletbeleid, zo blijkt uit gegevens van de MLDS en de Continentie Stichting NL (ook lid van de Toiletalliantie).
Hierdoor kunnen ruim 2 miljoen buik- en blaaspatiënten, maar ook vrouwen, gehandicapten, ouders met jonge kinderen, dagjesmensen en toeristen niet onbezorgd op pad. Bovendien worden vier op de tien patiënten bij hoge nood weleens geweigerd bij een toilet in winkels, horeca, supermarkten en overheidsgebouwen. Dit met als gevolg dat mensen de deur niet meer uit durven uit angst niet op tijd een toilet te vinden. Stress, schaamte en eenzaamheid vanwege een tekort aan toiletten kan met een goed toiletbeleid gewoon voorkomen worden.
Wie zijn de grote stijgers in de ranglijst?
Alphen aan den Rijn (van positie 41 naar 10), Dordrecht (van positie 43 naar 11) en Arnhem (van positie 33 naar 8) hebben de grootste stappen gemaakt in de ranglijst. Alphen en Dordrecht kregen beide tweeënhalf keer zoveel toiletten in een jaar tijd. In de eerste twee gemeenten kwam de impuls hiervoor van de gemeenteraad, in Arnhem van het Platform Binnenstad.
Leidschendam-Voorburg steeg relatief het hardste met bijna een verdriedubbeling in aantal toiletten: van 8 naar 22 toiletten in de database. Die gemeente werd vorig jaar bij 1Vandaag geconfronteerd met de laatste plek op de ranglijst en beloofde aan het tekort te werken. Daar hebben zij zich dus goed aan gehouden.
Hoe doen de grote steden het?
Amsterdam heeft 74 toiletten aan de database toegevoegd. Dat is de grootste toename in aantallen toiletten van alle grote gemeenten. Toch is de gemeente slechts één plekje gestegen: van 16 naar 15. Dit komt omdat andere gemeenten in aantallen toiletten per inwoner harder gestegen zijn. Rotterdam (van 20 naar 16), Den Haag (van 29 naar 39) en Utrecht (van 23 naar 24) hebben voor de komende jaren geld vrijgemaakt voor meer openbare toiletten in hun stad. In Amsterdam en Utrecht hebben bovendien dit voorjaar de gemeenteraden ingegrepen en opdracht gegeven om de toilettekorten sneller aan te pakken.
Wie zijn de achterblijvers?
De drie gemeenten die onderaan bungelen zijn Oss, Roosendaal en Nissewaard, waarbij de laatste twee gemeenten er bovendien het afgelopen jaar geen enkel opengesteld toilet bij hebben gekregen. Ook de nummer één van vorig jaar Súdwest-Fryslân kreeg er geen enkel toilet bij en daalde daardoor naar de vijfde plek. De gemeenten Schiedam (van 13 naar 30) Groningen (van 12 naar 28) en Nijmegen (van 19 naar 31) zijn het hardste gedaald in de ranglijst. Zij zijn ingehaald zijn door gemeenten die meer toiletten aan de database hebben toegevoegd.
Gemengde reacties
Bernique Tool, directeur Maag Lever Darm Stichting: “Wij blijven ons onverminderd inzetten om het tekort aan openbare, toegankelijke toiletten onder de aandacht te brengen. Afgelopen jaar hebben we ruim 60 gemeenten, waaronder Alkmaar, Amsterdam en Utrecht, in beweging gekregen om hiermee aan de slag te gaan. Aparte vermelding verdient ook de inzet van onze vrijwilligers. Zo heeft onze ‘toiletambassadeur’ Sandra Gosseling samen met andere vrijwilligers ruim 60 toiletten in Oude IJsselstreek aan de database toegevoegd. Als dit ook een grote gemeente was geweest had deze in één klap bovenaan gestaan. Maar het probleem is daarmee helaas nog niet opgelost: nog teveel gemeenten negeren een toiletbeleid of denken dat het probleem zich vanzelf wel oplost. Onze droom is dat over vijf jaar overal voldoende toiletten zijn en iedereen onbezorgd en opgelucht op pad kan. Het is onverteerbaar dat mensen in een isolement raken vanwege een gebrek aan een zo elementaire basisvoorziening. ”
Hjalmar Duif, mede-eigenaar van App-vise en medebedenker van de app HogeNood: “We zien een steeds grotere stijging van het totaal aantal toiletten in onze app. Dat is goed nieuws! Wel blijven te veel gemeenten vertrouwen op de individuele winkelier of horecaondernemer, terwijl ze zelf het voortouw zouden moeten nemen. Als de gemeenten de regie nemen dan kunnen zij de openstelling van toiletten ook op de lange termijn garanderen.”
De Toiletnorm: iedere 500 meter een toilet
Uit eerder onderzoek van Ecorys, in opdracht van de MLDS, bleek dat een gebrek aan openbare toiletten één op de vier buik- en blaaspatiënten er regelmatig van weerhoudt om de deur uit te gaan. Eén op de drie blijft soms thuis, waarmee de meerderheid zich belemmerd voelt. Die angst blijkt niet ongegrond, want ruim tachtig procent zoekt wel eens tevergeefs naar een openbaar toilet. Meer dan de helft van de patiënten heeft bij aandrang binnen 5 minuten een toilet nodig. Slechts één op de zes patiënten vindt daadwerkelijk een toilet binnen die tijd. Daarom zou er in stadscentra en in verblijfsgebieden als parken om de 500 meter een toegankelijk toilet moeten zijn. Omdat we nog niet kunnen meten of een gemeente aan de Toiletnorm voldoet hebben we in de ranglijst gekeken naar hoeveel inwoners één toilet moet delen: hoe minder inwoners per toilet, hoe hoger een gemeente in de ranglijst staat.
Over de Toiletalliantie
In 2016 startte de MLDS samen met patiëntenverenigingen CCUVN, Stomavereniging, PDSB en SPKS het initiatief ‘waarkaniknaardewc.nl’. Op het platform kunnen gemeenten, horeca en winkeliers informatie vinden waarmee ze aan de slag kunnen in hun eigen omgeving. Inmiddels zijn meerdere maatschappelijke organisaties aangehaakt: Continentie Stichting NL, De Zonnebloem, gehandicaptenkoepel Ieder(in) en belangennetwerk KansPlus, ouderenbonden KBO-PCOB en KBO-Brabant, reizigersorganisatie Rover en Koninklijke NVVH-Vrouwennetwerk. De Toiletalliantie werkt nauw samen met de makers van de HogeNood-app, waar overheden en ondernemers hun toiletlocaties kunnen aanmelden zodat deze voor iedereen vindbaar worden.
Over het onderzoek
HogeNood verzamelt gegevens van openbare en opengestelde toiletten in Nederland. Voor het vierde jaar op rij analyseerden zij deze gegevens rondom Wereldtoiletdag en maakten zij een ranglijst over de toiletvriendelijkheid van de 50 grootste gemeenten. HogeNood gebruikt daarbij de voorlopige cijfers van het CBS voor inwoneraantal van 30 september 2019 en het aantal toiletten in de HogeNood-database op 31 oktober 2019 om het aantal inwoners per toilet te berekenen. Hoe minder inwoners een toilet met elkaar moeten delen, hoe hoger een gemeente op de ranglijst staat. In Alkmaar (nr. 1) delen 1500 inwoners een toilet, maar in Nissewaard (nr. 50) zijn er 6500 inwoners per toilet.
Kijk hier voor een duidelijke infographic met de laatste gegevens over openbare toiletten in Nederland.
